«Αν δεν υπήρχε ο Θεός θα έπρεπε να τον εφεύρουμε»(Βολταίρος).
Ο ιερός τόπος ποτέ δεν έχει «εκλεγεί» απ’ τον άνθρωπο, απλώς τον ανακαλύπτει. Δηλαδή ο ιερός τόπος του αποκαλύπτεται με κάποιο τρόπο. Ένας παραδοσιακός τρόπος «ανακάλυψης» είναι ο προσανατολισμός της τοποθεσίας. Σ’ όλες όμως τις περιπτώσεις ο ιερός τόπος έχει υποδειχθεί από «κάτι» διαφορετικό, από κάποιο σημάδι. Για το Μοναστήρι της Βράχας, εκτός απ’τον προσανατολισμό, ποιό ήταν το «σημάδι»; Είναι ο Βράχος (Τσούκα). Η στειρότητα, η τραχύτητα, η διάρκεια της ύλης είναι για τη θρησκευτική συνείδηση μια ιεροφάνεια. Δυνατός, ευγενικός, τρομακτικός, μεγαλόπρεπος, αγέρωχος, «αμφίκρημνον όρος των Αγράφων», ο Βράχος υπάρχει: μένει πάντα ο ίδιος. Ο άνθρωπος προσκρούει πάνω του, πάνω στη θωριά του. Ο Βράχος αποκαλύπτει αυτό που ξεπερνάει το πρόσκαιρο της ανθρώπινης φύσης: έναν απόλυτο τρόπο ύπαρξης. Η σταθερότητα, οι διαστάσεις, το περίγραμμά του δεν είναι στα ανθρώπινα μέτρα: φανερώνουν μια Παρουσία που θαμπώνει κι εκμηδενίζει, που τρομοκρατεί και προστατεύει. Στο Βράχο ο άνθρωπος «βλέπει» μιαν Αλήθεια και μια Δύναμη που ανήκουν σ’ένα κόσμο διαφορετικό απ’τον φθαρτό δικό του. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε αν οι άνθρωποι λάτρεψαν ποτέ τις πέτρες σαν πέτρες: τις λάτρεψαν επειδή αντιπροσώπευαν «κάτι άλλο». Ο Βράχος δεν λατρεύτηκε. Αποκάλυψε την ιερή τοποθεσία του Μοναστηριού και χρησίμεψε ονομάζοντας το χωριό μας, τη Βράχα. Ο συναγωνισμός του Μοναστηριού και του Βράχου είναι όραμα της ανθρώπινης φαντασίας: η αντίθεση αποδείχνει την εσωτερική ταύτιση, την Ομοιότητα. Έτσι αποκαλύπτεται η δομή της κορυφαία συνεργασίας Πνεύματος και Ύλης στη Δημιουργία, στον Άνθρωπο. Η ουσιαστική ενότητα κι ο σωστός συνδυασμός τους είναι η Ομορφιά, η Αρμονία, η Θεότητα. Εν το Παν : το αδιάσπαστο του συνόλου δίνει την ιδιαιτερότητα στη μονάδα, στο Μοναστήρι. Γι αυτό αγωνιζόμαστε να σώσουμε το Μοναστήρι μας. Για να λυτρωθούμε απ’τα μικρά, για να φτάσουμε τα Μεγάλα. Κι επειδή οι Έλληνες είμαστε οι φωτοδότες του πολιτισμού στην Ευρώπη. Χρέος μας να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά, την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά, για τις γενιές που θά'ρθουν. Οι Βραχηνοί έχουμε το προνόμιο και το βάρος μιας τέτοιας τιμής. Ας φανούμε αντάξιοι του Μνημείου.
(αντί για Πρόλογο. Από το βιβλίο: «Το Μοναστήρι της Βράχας» του Γιάννη Δ. Μάγκα )
ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ
Το πώς ήταν το Μοναστήρι μετά την ανακαίνιση, φαίνεται σε τοιχογραφία στη βορειοδυτική άκρη του εσωτερικού του ναού. Εικονίζονται ολόσωμοι ο ηγούμενος Δαμασκηνός και ο «κτήτωρ» Δημήτριος να βαστάζουν στα χέρια τους – σε προοπτικό σχέδιο – το μοναστηριακό συγκρότημα. Ο Δαμασκηνός απεικονίζεται με «πατερίτσα» την θεωρούμενη σαν προνόμιο των ηγουμένων σταυροπηγιακών μοναστηριών. Όλο το εσωτερικό του ναού είναι ιστορημένο, τοιχογραφημένο με σκηνές και πρόσωπα της «Παλαιάς και Καινής Διαθήκης», μορφές αγίων, οσίων και μαρτύρων. Κατάνυξη, έκσταση, μεταρσίωση, κάποιος φόβος και δέος πιάνει τον προσκυνητή-επισκέπτη μέσα στον κατάγραφο ναό με το ελάχιστο φως που μπαίνει από τα μικρά του παράθυρα. Τα πρώτα ονόματα των ηγουμένων 3ή 4 δεν είναι γνωστά. Αναφέρεται παρακάτω σε συντομία η ιστορία του Μοναστηριού. Χωρίζεται σε περιόδους ανάλογα με το ποιος ηγουμένευε στο Μοναστήρι.ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ Ο ΛΟΓΑΔΟΣ, ο ηρωικός (1690-1730)
Είναι ο πρώτος γνωστός ηγούμενος που επονομάζεται και «φιλοσοφών». Με την γενική άνθηση της περιοχής 1535-1661 το Μοναστήρι παίζει το δικό του καθοδηγητικό ρόλο. Λειτουργεί εδώ σχολείο κοινών γραμμάτων και δεν αποκλείεται τότε να λειτούργησε και σχολείο Ανώτερο αφού ο ηγούμενος του είχε και ανώτερη μόρφωση. Δυο από τα κελιά του Μοναστηριού χρησίμευαν για αίθουσες διδασκαλίας. Το 1695 τ’ ασκέρια του Λυμπεράκη Γερακάρη προσπαθούν να κάψουν το Μοναστήρι. Τους χτύπησαν και τους απώθησαν οι κλεφταρματολοί του Μικρού Χορμόπουλου με καπετάνιο το Λίσκο και ο ηγούμενός του κι έτσι το Μοναστήρι γλυτώνει μισοκαμμένο. Εκεί σκοτώνεται ο Λίσκος και τον θάβουν στο Καστρί, το βράχο δίπλα στο Μοναστήρι. Από το 1700-1728 το Μοναστήρι πέφτει στην αφάνεια ίσως λόγω κάποιας επιδημίας.
ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ Ο ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΤΗΣ (1731-1760)
Μια οικογένεια, προσκυνητές του Αγίου Τάφου, ο Γεώργιος Χατζηδήμος από την Αγ. Τριάδα, η γυναίκα του Αφέντω και ο γιος τους Δημήτριος, προσφέρουν τα έξοδα για την ανακαίνιση του Μοναστηριού. Το χτίρι θα πρέπει να υπήρχε και να έγιναν εσωτερικές εργασίες και πιθανόν κελιά γύρω από το Μοναστήρι. Στις 15 Αυγούστου 1758 τελειώνει η αγιογράφηση του Καθολικού. Σιγά- σιγά το Μοναστήρι οργανώνεται, χτίζονται γύρω του και άλλα κελιά, αποκτά πολυάριθμα κοπάδια από γιδοπρόβατα, έχει κτήματα ως 90 στρέμματα, γίνεται φωλιά, τροφοδότης και ορμητήριο των κλεφταρματολών. Το Μικρό Χορμόπουλο, ο Δίπλας, οι Μπουκουβαλαίοι, ο Ράγκος, ο Λεπενιώτης κ.α. το έχουν μόνιμο λημέρι τους όποτε η ανάγκη το καλεί να περάσουν από αυτή την περιοχή. Παράλληλα το Μοναστήρι εξακολουθεί να είναι σχολείο Κοινών Γραμμάτων και «Ανώτερο Σχολείο». Διαθέτει μοναχούς με ανώτερη μόρφωση. Μαθαίνει γράμματα στα παιδιά των γύρω χωριών και μορφώνει παπάδες, αναγνώστες, δασκάλους και προκρίτους. Έχει ένα είδος σχολής γεωπονίας και διαδίδει στα χωριά της περιοχής τη μελισσοκομία και δενδροκομία.
ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ ο Ελεήμονας (1761-1790)
Η προκοπή του Μοναστηριού συνεχίζεται. Στην απόμακρη αυτή γωνιά των Αγράφων, τότε που «όλα τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» το Μοναστήρι της Βράχας κρατά άσβεστη τη λαμπάδα της πίστης στο Θεό, στο Γένος και στη Λευτεριά». Γίνεται νοσοκομείο και θεραπευτήριο για τους λαβωμένους και για τους αρρώστους των γύρω χωριών. Είναι καταφύγιο για τους φτωχούς και πανδοχείο για τους οδοιπόρους. Είναι σκέπη για τους κατατρεγμένους και φροντίζει για την αποκατάστασή τους. Στα 1777 βρίσκεται εδώ ο Μέγας Ιεροκήρυκας του Πατριαρχείου Δωρόθεος Βουλησμάς. Με ορμητήριο το Μοναστήρι, όπου παραθερίζει, κηρύσσει και δυναμώνει την πίστη στα γύρω χωριά, νουθετεί και λύνει διαφορές, θυμίζει την καταγωγή και την ένδοξη Ελληνική Ιστορία στους κατατρεγμένους Χριστιανούς.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ Ο ΣΤΙΧΟΠΛΟΚΟΣ (1791-1810)
Ο ηγούμενος αυτός πρέπει να είναι το ίδιο πρόσωπο που αναφέρεται σαν ο «υιός του Ακρίβου εκ χώρας Βράχας» και που στις 28/11/1795 αφιερώνει στο Μοναστήρι ένα λινό επιτάφιο. Έχει ανώτερη μόρφωση και ασχολείται με την ποίηση. Έζησε στο πετσί του την αγριότητα των χρόνων εκείνων. Γιατί παρά την προκοπή του Μοναστηριού, που πετυχαίνεται με σκληρή κι ατελείωτη δουλειά, δεν σταματάνε ούτε στιγμή οι ξυλοδαρμοί, οι σκοτωμοί, τα ξεδοντιάσματα και το κρέμασμα των σκλάβων και των μοναχών από τον άπιστο και σκληρό κατακτητή και τις διάφορες ληστοσυμμορίες. Με την ανώτερη μόρφωση που έχει ο ηγούμενος Γρηγόριος πλαταίνουν οι δραστηριότητες του Μοναστηριού. Το καζάνι που λέγεται Ρωμιοσύνη βράζει. Η Επανάσταση δε θ’ αργήσει να ξεσπάσει. Στα 1797 «κακούργοι Αλβανισταί», καθώς αναφέρει ο Δεσπότης Αγράφων στο από 12/12/1797 συγγίλιο γράμμα του, αρπάζουν από την Εκκλησία της Κορίτσας του Κλειτσού Ευρυτανίας το κειμήλιο του Ευαγγελιστού Λουκά. Τότε, φαίνεται, έγινε και ολοκληρωτική λεηλασία του Μοναστηριού της Βράχας. Σχετικά η παράδοση αναφέρει:
«Ο Κατσαντώνης, μεγάλος και ξακουστός αρχικαπετάνιος στα χρόνια που ήταν ηγούμενος ο Γρηγόριος, είχε μόνιμο ορμητήριο και αποκούμπι του το Ιστορικό Μοναστήρι της Βράχας. Έτσι εξηγείται και η βρύση με τ’ όνομά του δίπλα στο Μοναστήρι αλλά και κάποιες κακογραμμένες «θύμησες» στα βιβλία του Μοναστηριού. Λημέριαζε γύρω στα 1797 στο Σταυρό (τοπωνύμιο) ή στη βρύση στον Έλυμπο (τοπωνύμιο) κι έστειλε μήνυμα στο φίλο του ηγούμενο να του στείλει ζαϊρέδες (τρόφιμα) και παρά (χρήματα) για να ξεπληρώσει κάποιο χρέος σε Δομιανίτες που τους πήρε κάτι σφάγια. Το Μοναστήρι είχε λεηλατηθεί και δεν είχε τίποτα για τον αρχικαπετάνιο. Με τα πολλά συρε- έλα ο Γρηγόριος πήρε μια τσίτσα ρακί και πήγε ν’ ανταμώσει το φίλο του. Κι όλοι οι θυμοί κι οι πίκρες πνίγηκαν μέσα στο ρακί.
ΙΩΣΗΦ «ΕΚ ΒΡΑΧΗΣ», ο ύστατος (1811-1841)
Το Μοναστήρι της Βράχας αυτή την εποχή βρίσκεται σ’ όλη την ακμή του. Γύρω από τον «διάχρυσο» Ναό υπάρχουν περί τα 15 κελιά (δεσποτικό, τραπεζαρία, ξενώνες, βιβλιοθήκη-γραφείο, αίθουσες διδασκαλίας και 8-10 κέλες με τους ανάλογους βοηθητικούς χώρους). Ακόμη έχει διώροφο κολληγόσπιτο και ένα καλύβι στο μετόχι στα Γάβρινα. Έχει περί τα 110 στρ. χωράφια, ένα νερόμυλο και μια νεροτριβή στις Κάμινες και αρκετά κοπάδια ζώα. Έχει ζυγάλετρα για δυο ζευγάρια. Μπορεί να περιποιηθεί για φαγητό γύρω στα 20 άτομα. Είναι το πρώτο του «ναχιγέ τέως Φανάρι». Το πανηγύρι του κρατά 4 μέρες. Τα πλήθη απ’ όλες τις περιοχές συνάζονται εδώ. Το 1817 μια ληστοσυμμορία ρημάζει το Μοναστήρι παίρνοντας όμηρο και τον ηγούμενο Ιωσήφ. Το ηγουμενοσυμβούλιο για την απελευθέρωσή του δανείστηκε τα λύτρα βάζοντας υποθήκη κάποια χωράφια. Μα, με τις μεγάλες ανάγκες που είχε το Μοναστήρι ύστερα, σε χρήματα και αγαθά, δεν μπόρεσε να βγάλει το χρέος και τα κτήματα έμειναν στους δανειστές.
ΤΟ ΜΕΤΕΡΙΖΙ ΤΟΥ Γ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ
Ο λαμπρότερος και αγνότερος αγωνιστής της Επανάστασης από τα μεγαλύτερα στρατηγικά μυαλά της εποχής, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, που για πολλά χρόνια κατείχε το αρματολίκι των Αγράφων, είχε στην περιοχή, το Ιστορικό Μοναστήρι της Βράχας μόνιμο κατάλυμά του. Μέχρι πρόσφατα, στο εσωτερικό, στη Δυτική πλευρά σώζονταν η υπογραφή του, μαζί με τις υπογραφές άλλων αγωνιστών που είχαν περάσει από το Μοναστήρι. Κάποιοι ανιστόρητοι το 1930 σκέπασαν τις υπογραφές με χρώματα. Εύκολο θα’ ναι όταν γίνει κάποια συντήρηση να ξαναβρεθούν και ν’ αποκαλυφθούν οι πολύτιμες αυτές ιστορικές μαρτυρίες. Για τη ζωή και τη δράση του Καραϊσκάκη η παράδοση αναφέρει χαρακτηριστικά γεγονότα: «Όταν λημέριαζε ο Καραϊσκάκης στο Μοναστήρι είχαν μια γαϊδούρα γαλάρια. Την άρμεγαν κι ο προφυματικός και στομαχικός καπετάνιος έπινε το γάλα της. Στο Μοναστήρι διέταξε να κρεμάσουν ανάποδα τον Σιάτση από τη Φουρνά, όταν του έκλεψε το ασημένιο τάσι του με το οποίο έπινε μόνο αυτός. Βέβαια, ο Σιάτσης παρ’ όλο το κρέμασμα μυαλό δεν έβαλε.
ΑΓΝΑΝΤΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΟ
Ο Μάης του 1453 τελειώνει. Σ’όλη τη Ρωμιοσύνη δεν ακούς παρά θρήνους και οδυρμούς. Και το αίμα τρέχει στους δρόμους, φτηνότερο κι απ’το νερό. Ο μοναχός Σωτήρ(ι)χος ξαναντύθηκε το ράσο του και με λίγη καλή τύχη γλύτωσε απ’ τον αφανισμό. Είχε παρακούσει την εντολή του ηγουμένου του, του πέταξε στα μούτρα το σταυρό και το κομποσκοίνι και σε τούτη την κοσμοχαλασιά, πήρε σπαθί κι ήρθε και στάθηκε δίπλα στην τραγική φιγούρα του Τελευταίου Αυτοκράτορα. Τώρα που όλα τέλειωσαν, παράξενος και αψίκορος όπως ήταν σ’όλα του, άρπαξε από μιαν Εκκλησιά της Πόλης, τη Μεταμόρφωση, και πορεύτηκε μεσάνυχτα μακριά απ’ την Πόλη. «Χάθηκε η Πόλη», είπε, «να σώσουμε τουλάχιστον την πίστη». Δεν ξαναγύρισε στο γούμενό του. Μεσ’ απ’ την Τουρκιά τράβηξε δυτικά, δρασκελώντας τα βουνά σα μυθικός φτερωτός ήρωας. Τρέφονταν με καρπούς, που το καλοκαίρι η φύση έδινε άφθονους απ’ τα δέντρα και τα φυτά της. Διάβηκε Θράκη, Μακεδονία, κατηφόρισε Θεσσαλία κι ύστερα ανηφόρησε στ’ Άγραφα. Τέσσερις μήνες κράτησε η πορεία του μοναχού Σωτήρ(ι)χου. Κατάκοπος, φαρμακωμένος, ρακένδυτος, ξενηστικωμένος ήρθε και κούρνιασε στην τεράστια κουφάλα μιας καστανιάς, εκεί που’ ναι σήμερα το Ιστορικό Μοναστήρι της Βράχας των Αγράφων Ευρυτανίας. Απίθωσε εκεί την εικόνα της Μεταμόρφωσης και μάζεψε κάστανα, καρύδια και ξύλα, απ’ το λόγγο, για τον τραχύ χειμώνα π’ όλο κόντευε να έρθει. Την άλλη χρονιά ο Σωτήρ(ι)χος στέριωσε μιαν αχυροκαλύβα κι έσπειρε μια ποδαριά άνυδρο καλαμπόκι. Αργότερα έκαμε μια καλύβα από ξερολιθιά. Αυτή ήταν η εκκλησία του και σκήτη του. Και ξεκίνησε το δικό του έργο διδάσκοντας και στηρίζοντας την πίστη στη γύρω περιοχή. Στα γεράματα του ήρθε κοντά του κάποιος υποταχτικός. Ξάνοιξαν τα πρώτα μπαϊρια ο Σωτηρ(ι)χος πέθανε μα η σκήτη έζησε. Με τον καιρό η σκήτη έγινε ένα μικρό και ασήμαντο εκκλησάκι και ύστερα το εκκλησάκι κανονικό Μοναστήρι. Το Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στη Βράχα των Αγράφων. Αυτή τη διήγηση άκουσα για μια και μοναδική φορά από γέροντα της Βράχας, λίγο πριν πεθάνει. Ίδρυση του Μοναστηριού: «Η ίδρυσίς του είναι χρονολογίας αρχαιοτάτης, αλλά δεν θα ηδύνατό τις να την προσδιορίση».
(Όλα τα παραπάνω από το βιβλίο: «Το Μοναστήρι της Βράχας» του Γιάννη Δ. Μάγκα)
«Εί μεν φίλος πέφυκας είσελθε χαίρων.Εί δε εχθρός και βάσκανος και γέμων δόλου
πόρρω πόρρω πέφευγε της πύλης ταύτης.
Έτος ΑΨΝΗ Αύγουστος 15».
(«Δεν έχομε λόγο να φύγουμε «πόρρω».
Ας μπούμε για να ιδούμε».)
«Μεγαλογράμματη επιγραφή εξωτερικά πάνω από την είσοδο του ναού.»
Τοιχογραφημένος είναι επίσης και ο ελεύθερος εξωνάρθηκας. Οι αιώνιοι, απερίσκεπτοι «απαθανατιστές» κατέστρεψαν τις τοιχογραφίες του εξωνάρθηκα χαράζοντας τα «ιστορικά» όνοματά τους, το κακό άρχισε το 1871. Αργότερα έγινε και εισόρμηση και στο εσωτερικό του καθολικού. Κανένας δεν υποψιάζεται τι ζημιά γίνεται, τι καταστροφή κάνει.
«Εξωτερική τοιχογραφία»
Οι αρχαίες 17ου αι. και νεότερες 18ου αι. φορητέs εικόνες του ναού, οι τοιχογραφίες, το επίχρυσο τέμπλο και άλλα κοσμήματα του είναι εξαιρετικής τέχνης. Τα ονόματα των αγιογράφων και τεχνιτών είναι άγνωστα. Οι περισσότεροι δεν υπέγραφαν τα έργα τους, το πολύ να έβαζαν τη χρονολογία.«Επίχρυσο τέμπλο του ναού»
[Όλα τα παραπάνω είναι από το Βιβλίο: («Η ΒΡΑΧΑ» Υστεροβυζαντινό χωριό των Αγράφων), του Β.Ν.ΜΑΝΤΟΥΖΑ]
Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΕΛΙΩΝ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 174 ΧΡΟΝΙΑ
Ιερά Μονή Μεταμόρφωσης της Σωτήρος Βράχας Ευρυτανίας
Το μοναστήρι της Βράχας ήταν το σπουδαιότερο των Ανατολικών Αγράφων. Είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε. Η καμπανούλα έχει χρονολογία 1585 μ.χ. και η εικόνα του Σωτήρος 1664 μ.χ. Ανακαινίστηκε το 1745μ.χ. Διέθετε κελιά, αρχονταρίκι, ξενώνα, βιβλιοθήκη, κτήματα, μετόχι και κοπάδια ζώων. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτούργησε ως σχολείο γραμμάτων, κέντρο διάδοσης της γεωπονίας, μελισσοκομίας, δενδροκομίας, ορμητήριο και καταφύγιο κλεφταρματολών, θεραπευτήριο και πτωχοκομείο κατατρεγμένων. Το 1833μ.χ. διαλύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα. Σώζεται το Καθολικό της Μονής σε καλή κατάσταση με βυζαντινές τοιχογραφίες. Χαρακτηρίστηκε «Ιστορικό Διατηρητέο μνημείο το 1956». Αυτό το μοναστήρι καλούμαστε όλοι να ανακαινίσουμε ώστε να ξαναζωντανέψει. Στο χέρι μας είναι!
(Το παραπάνω, είναι ένα ολοκληρωμένο, μελλοντικό, τρισδιάστο σχέδιο ,σε φωτομοντάζ, που μας δείχνει πως θα γίνει το Μοναστήρι μας.)
ΝΑ ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΚΕΛΙΩΝ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΑΣ:
ΚΕΛΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΜΑΣ,
ΟΝΕΙΡΟ Ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ;
ΝΑ ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΚΕΛΙΩΝ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΑΣ:
«Σαν όνειρο σίγουρα ξεκινήσαμε, όσοι ήμαστε τη στιγμή εκείνη παρόντες, στις 12/04/1998 στο καφενείο όπου κάναμε την πρώτη σχετική συζήτηση, μετά από προγενέστερη προτροπή σε μένα, του Βασίλη Μαντούζα στον οποίο γεννήθηκε η ιδέα. Στη συζήτηση εκείνη ήταν παρόντες και υποσχέθηκαν μόλις ξεκινήσουν οι εργασίες να προσφέρουν προσωπική εργασία ή αντίστοιχη οικονομική ενίσχυση 15 ημερομισθίων οι εξής χωριανοί μας: Αναγνώστου Σ. Βασίλειος, Κορέντζελος Β. Ιωάννης, Καρβέλης Σεραφείμ, Μάνδαλος Αθανάσιος, Μόρφης Ηλίας, Παπαθέου Αθανάσιος, Ράντης Δ.Γεώργιος, Ράντης Δ.Παναγιώτης, Τσιρίγκας Ιωάννης, Τσιρώνης Ιωάννης, Τσιρώνης Νικόλαος,Τσούτσικας Σ.Ευάγγελος, Τσούτσικας Σ.Ηλίας και Χούπας Σωτήρης».
«Οι μηχανικοί επί το έργον»
Ήταν μια προϋπόθεση που ζήτησαν σαν εγγύηση στη συμφωνία μας ώστε να ενεργήσει για τη σύνταξη των απαραίτητων μελετών. Στη συνέχεια διαπίστωσα την σύμφωνη γνώμη όλων μ’όσους συζήτησα το θέμα, χωριανούς μου ή κοντοχωριανούς μου, χωρίς όμως να ζητηθεί από κανένα άλλον υπόσχεση για προσφορά τους, προφανώς θα τους ζητηθεί τώρα. Δεδομένη είναι επίσης η σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού μας Συμβουλίου, της Μητρόπολης Καρπενησίου και της εκκλησιαστικής επιτροπής Αγίου Νικολάου Βράχας. Συντάχθηκαν οι σχετικές μελέτες σε συνεργασία μου με τον Ιωάννη Δ. Μάγκα, δύο φορές, γιατί η πρώτη μας μελέτη μετά από παλινωδίες δεν εγκρίθηκε τελικά. Η δεύτερη μας μελέτη προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις τους εγκρίθηκε με την 8208/25-10-04 απόφαση της 7ης εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όπου σαν προϋπόθεση ορίζεται η διενέργεια ανασκαφής για τον εντοπισμό των θεμελίων των παλιών κελιών και στην συνέχεια μπορεί να αρχίσουν οι εργασίες. Να λοιπόν που το όνειρό μας αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα.
Πρέπει όμως όλοι μας να ενεργοποιηθούμε να συγκροτηθούμε κατ’ αρχή η Ερανική Επιτροπή ή η επιτροπή που θα φροντίσει για την κατασκευή. Οι δύο επιτροπές πρέπει νομίζω να προκύψουν από Λαϊκή Συνέλευση. Συντάξαμε και υποβάλαμε σχετική μελέτη εκ μέρους του Δήμου Φουρνάς στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας για την ένταξη του έργου στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα: ΜΕΤΡΟ 23 «Δράσης Ανάπτυξης Πολιτιστικού Τουρισμού», με προϋπολογισμό 260.000€, με αριθμό πρωτοκόλλου 2948/14-5-04,όμως ακόμη δεν λάβαμε απάντηση και για να’ μαι ειλικρινής δεν ευελπιστώ . Δεδομένου όμως του ότι σαν Βραχηνοί έχουμε επανειλημμένα αποδείξει πως μπορούμε πάρα πολλά και από μόνοι μας, ας κάνουμε λοιπόν ακόμη μια μεγάλη προσπάθεια και ο καθένας μας ας προσφέρει ό,τι μπορεί ώστε να κάνουμε το όνειρο πραγματικότητα. Πεποίθηση μου είναι ότι τα κελιά του Μοναστηριού μας θα αποτελέσουν πόλο ανάπτυξης του Δήμου Φουρνάς και της ευρύτερης περιοχής οπωσδήποτε αξίζει τον κόπο. Ας φανούμε αντάξιοι των μνημείων που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας.»
[Γράφει ο Παναγιώτης Ράντης (ένας από τους Μηχανικούς του έργου) στο περιοδικό « Η ΒΡΑΧΑ» στις 9-6-2005]
«Λίγα λόγια από τον αρχαιολόγο που επισκέφτηκε το Μοναστήρι της Βράχας» :
Στην εκδήλωση που έγινε 4/8/2006 στη Βράχα όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί Βραχηνοί και φίλοι παρουσιάστηκε από την συντονιστική και τεχνικοί επιτροπή η μέχρι τώρα πορεία των εργασιών και υπεύθυνος αρχαιολόγος της 7ης εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Μαϊλης Αθανάσιος παρουσίασε τα παρακάτω στοιχεία:
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Ο ναός του Σωτήρα στη Βράχα έχει το ίδιο σχέδιο με το Σωτήρα στην Ανατολική Φραγκίστα και τον παλιό ναό του Σωτήρα στη Δάφνη. Εκτός από τους παρακάτω ναούς μπορούμε να φέρουμε ως παραδείγματα ανάλογα μνημεία από την Ευρυτανία, όπως το καθολικό της Μονής Προυσσού, αλλά και την Παναγία της Στάνα στα Επινιανά. Αυτός ο τύπος εκκλησίας λέγεται αγιορείτικος τρίκογχος. Σ’ αυτόν τον τύπο εκτός από την κόγχη του Ιερού ανοίγονται 2 κόγχες στα βόρεια και νότια της εκκλησίας, οι οποίες ονομάζονται χοροί, επειδή μέσα στέκονταν οι ψάλτες.
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Η κτητορική επιγραφή του ναού μας πληροφορεί ότι η εκκλησία κατασκευάστηκε στα 1745, ενώ η ολοκλήρωση της τοιχογράφησης του ναού ολοκληρώθηκε στα 1753. Η ιστόρηση του ναού αποδίδετε σε μαθητές του κύκλου του Διονυσίου εκ Φουρνά. Στο καθολικό της Βράχας έχουμε την ανάπτυξη των 3 εικονογραφικών κύκλων, δηλαδή του Λειτουργικού του Χριστολογικού και του Αγιολογικού, έχοντας παράλληλα εμβόλιμα θέματα, που πηγάζουν από την επίδραση του Διονυσίου εκ Φουρνά. Η σύντομη παρουσίαση που επιχειρείτε εδώ, έχει ως σκοπό όχι την πλήρη παρουσίαση του εικονογραφικού προγράμματος, αλλά κάποιον ενδιφέροντων σκηνών.
Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας βρίσκεται η Πλατυτέρα. Στο στήθος φέρει τον Χριστό στον τύπο του Εμμανουήλ, τα χέρια της είναι ανοιχτά σε στάση Δέησης. Πλαισιώνεται από αρχαγγέλους σε δισκάρια. Στα άκρα της βρίσκονται η συντομογραφίες ΜΗΡ ΘΥ. Από κάτω τοποθετείται η σκηνή της Μετάδοσης/Μετάληψης των Αποστόλων. Στο κέντρο εμφανίζεται Αγία Τράπεζα με κιβώριο εκατέρωθεν αυτής εμφανίζεται 2 φορές ο Χριστός με αρχιερατική στολή μεταδίδοντας τα Δώρα στους μαθητές. Τόσο η θέση των τοιχογραφιών όσο και τα εικονογραφικά χαρακτηριστικά συμφωνούν με τις οδηγίες του Διονυσίου. Στον τρούλο του Βήματος εικονίζεται επιβλητικός ο Πατήρ σε μετάλλιο, που φέρεται από αγγέλους. Στο τύμπανο του β. Τοίχου εικονίζονται 2 σκηνές: Η Ανάσταση στον παραδοσιακό τύπο της Εις Άδου Καθόδου, που εικονίζει την κατάβαση του Χριστού στον Άδη και η σκηνή που αναγράφεται στην Ερμηνεία ως ο Χριστός φανείς εις την Μαγδαληνή (Μη μου άπτου). Η σκηνή αναφέρεται στην Ερμηνεία του Διονυσίου εκ Φουρνά. Κάτω από το τύμπανο εικονίζεται η Μεταφορά του Σώματος από τους Αρχαγγέλους, ένα θέμα από το Λειτουργικό κύκλο. Στην 3η ζώνη ιστορούνται 2 σκηνές. Η 1η αφορά το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας, ένα θέμα με δογματικό περιεχόμενο, που στρέφεται ενάντια στις αιρετικές θεωρίες του Άρειου. Στο κογχάριο της Πρόθεσης εικονίζεται ο δίκαιος Μελχισεδέκ… γέρων μακρυγένης, φορών με ιερατική Στολή και εις την κεφαλίν μίτραν, βαστάζων δίσκων έχοντα επάνω 3 άρτους. Η τοποθέτηση ενός προπάτορα της Π.Δ στο κογχάριο, ενώπιον του ιερέα ο οποίος τελεί εκεί τη Μυστική ευχή της Πρόθεσης, αποκτά μια συμβολική σημαία καθώς ο Εβραίος προπάτορας εμφανίζεται ως προεικόνιση του Χριστιανού ιερέα.
Στην 4η ζώνη υπάρχει το πιο πρωτότυπο θέμα του διακόσμου. Στον Α. τοίχο εικονίζεται ο Ιωνάς που ξερνάται από το κήτος. Ένα εικονογραφικό θέμα που αποτελεί πιθανώς έμπνευση του Διονυσίου. Ενώ στο β. Τοίχο εμφανίζεται γενειοφόρος μορφή χωρίς φωτοστέφανο που εκβράζεται από το στόμα κήτους και επιγράφεται ως Αρίων. Στο ν. τύμπανο του Βήματος εικονογραφείτε με τον παραδοσιακό τρόπο η Ανάληψη.
Στο κεντρικό τρούλλο δεσπόζει ο Παντοκράτορας στην 1η ζώνη εικονίζεται η Θεοτόκος, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και άγγελοι. Στη 2η ζώνη εικονίζονται οι προφήτες και στην 3η ζώνη 6 σκηνές από την ζωή του Χριστού. Η τελευταία διάταξη αποτελεί μια εικόνα πρωτοτυπία καυώς οι σκηνές αυτές συνήθως αποδίδονται στις κάμαρες του ναού.
Οι παραστάσεις των χορών έχουν τοποθετηθεί σε απόλυτη συμμετρία. Στο ημιθόλιο του Β. Χορού εικονίζεται η σφαγή των νηπίων. Η δραματικότητα της σκηνής επιτείνεται με τις βίαιες κινήσεις των στρατιωτών και την ταραχή των γυναικών. Η σκηνή πηγάζει από ιταλικά πρότυπα, μεταφέρεται από το Θεοφάνη στις εκκλησίες του Αγίου Όρους και καταγράφεται στην Ερμηνεία. Στην β ζώνη εικονίζονται 8 δισκάρια με μάρτυρες και στην 3η ζώνη εικονίζονται 6 μετωπικοί στρατιωτικοί άγιοι. Αντίστοιχα στο ημιθόλιο του ν. χορού ιστορείται η Μεταμόρφωση σε περίπτη θέση, σε μια σύνθεση που χαρακτηρίζεται από ισορροπία σε αντίθεση με την πολυπρόσωπη σκηνή της Βρεφοκτονίας που βρίσκεται απέναντί της. Οι 2 κατώτερες ζώνες ακολουθούν την αντίστοιχη διακόσμηση του β. Χωρού.
Στον τρούλο (φουρνικό) του νάρθηκα έχει απεικονιστεί η Παναγία στον εικονογραφικό τύπο του Επι συ Χαίρει. Η κυκλική επιγραφή «Επι σοι χαίρει κεχαριτωμένη πάσα η κτίσις αγγέλων το σύστημα ανθρώπων το γένος» περιτρέχει την περιφέρεια του δακτυλίου. Στην 2η ζώνη εικονίζεται ένθρονη Βρεφοκρατούσα, η Γέννηση του Χριστού, Προσκύνηση Γυναικών, Προσκύνηση Ανδρών και η εκδίωξη από τον παράδεισο. Η εικονογράφηση της 2ης ζώνης φαίνεται ότι πηγάζει τόσο από τους οίκους του Ακάθιστου όσο και από την περιγραφή των βιβλικών θεμάτων της Ερμηνείας. Τέλος στα σφαιρικά τρίγωνα εικονίζονται 4 ποιητές της εκκλησίες οι οποίοι διακρίθηκαν στην συγγραφή ύμνων της Παναγίας (Ι. Δαμασκηνός, Ιωσήφ ο ποιητής, Άγιος Θεοφάνης, Κοσμάς ο ποιητής) κατ’ αναλογία των Ευαγγελιστών του κ. Τρούλου.
Στο δ. τύμπανο πάνω από την κεντρική θύρα εικονίζεται στη συνηθισμένη της θέση η παράσταση της Κοίμησης, κατά την παραδοσιακή εικονογραφία εμπλουτισμένη με γραφικές λεπτομέρειες.
Τέλος στη Β.Δ γωνία ιστορούνται η 2 Δωρητές κρατώντας το ομοίωμα της εκκλησίας, ο ηγούμενος της Μονής Δαμασκηνός ο οποίος κρατά ποιμαντορική ράβδο και του Δημητρίου του προσκυνητή με την τυπική αμφίεση του άρχοντα της περιοχής. Στο δυτικό τοίχο ακριβώς κάτω από την Κοίμηση έχει τοποθετηθεί η κτητορική επιγραφή, έτσι ώστε ο πιστός βγαίνοντας από τον ναό να διαβάζει τα ονόματα των κτητόρων.
Οι ζωγράφοι της εκκλησίας δεν είναι γνωστοί. Ο Π. Βασιλείου υποθέτει ότι έγιναν από τους γνωστούς αγιογράφους Γεώργιο Γεωργίου και Γεώργιο Αναγνώστου μαθητές του Διονυσίου και αχώριστους συνεργάτες, που έχουν τοιχογράφηση πολλούς ναούς της Ευρυτανίας: Ταξιάρχες στο Μάραθο(1771), Μονή Προυσού(1785), Παναγία Δομνιανίτισσα(1787) και Αγία Τριάδα(1790).
«Φωτογραφικό υλικό από τις τοιχογραφίες εσωτερικά του Μοναστηριού»:
«Σαν όνειρο σίγουρα ξεκινήσαμε, όσοι ήμαστε τη στιγμή εκείνη παρόντες, στις 12/04/1998 στο καφενείο όπου κάναμε την πρώτη σχετική συζήτηση, μετά από προγενέστερη προτροπή σε μένα, του Βασίλη Μαντούζα στον οποίο γεννήθηκε η ιδέα. Στη συζήτηση εκείνη ήταν παρόντες και υποσχέθηκαν μόλις ξεκινήσουν οι εργασίες να προσφέρουν προσωπική εργασία ή αντίστοιχη οικονομική ενίσχυση 15 ημερομισθίων οι εξής χωριανοί μας: Αναγνώστου Σ. Βασίλειος, Κορέντζελος Β. Ιωάννης, Καρβέλης Σεραφείμ, Μάνδαλος Αθανάσιος, Μόρφης Ηλίας, Παπαθέου Αθανάσιος, Ράντης Δ.Γεώργιος, Ράντης Δ.Παναγιώτης, Τσιρίγκας Ιωάννης, Τσιρώνης Ιωάννης, Τσιρώνης Νικόλαος,Τσούτσικας Σ.Ευάγγελος, Τσούτσικας Σ.Ηλίας και Χούπας Σωτήρης».
«Οι μηχανικοί επί το έργον»
Ήταν μια προϋπόθεση που ζήτησαν σαν εγγύηση στη συμφωνία μας ώστε να ενεργήσει για τη σύνταξη των απαραίτητων μελετών. Στη συνέχεια διαπίστωσα την σύμφωνη γνώμη όλων μ’όσους συζήτησα το θέμα, χωριανούς μου ή κοντοχωριανούς μου, χωρίς όμως να ζητηθεί από κανένα άλλον υπόσχεση για προσφορά τους, προφανώς θα τους ζητηθεί τώρα. Δεδομένη είναι επίσης η σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού μας Συμβουλίου, της Μητρόπολης Καρπενησίου και της εκκλησιαστικής επιτροπής Αγίου Νικολάου Βράχας. Συντάχθηκαν οι σχετικές μελέτες σε συνεργασία μου με τον Ιωάννη Δ. Μάγκα, δύο φορές, γιατί η πρώτη μας μελέτη μετά από παλινωδίες δεν εγκρίθηκε τελικά. Η δεύτερη μας μελέτη προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις τους εγκρίθηκε με την 8208/25-10-04 απόφαση της 7ης εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όπου σαν προϋπόθεση ορίζεται η διενέργεια ανασκαφής για τον εντοπισμό των θεμελίων των παλιών κελιών και στην συνέχεια μπορεί να αρχίσουν οι εργασίες. Να λοιπόν που το όνειρό μας αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα.Πρέπει όμως όλοι μας να ενεργοποιηθούμε να συγκροτηθούμε κατ’ αρχή η Ερανική Επιτροπή ή η επιτροπή που θα φροντίσει για την κατασκευή. Οι δύο επιτροπές πρέπει νομίζω να προκύψουν από Λαϊκή Συνέλευση. Συντάξαμε και υποβάλαμε σχετική μελέτη εκ μέρους του Δήμου Φουρνάς στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας για την ένταξη του έργου στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα: ΜΕΤΡΟ 23 «Δράσης Ανάπτυξης Πολιτιστικού Τουρισμού», με προϋπολογισμό 260.000€, με αριθμό πρωτοκόλλου 2948/14-5-04,όμως ακόμη δεν λάβαμε απάντηση και για να’ μαι ειλικρινής δεν ευελπιστώ . Δεδομένου όμως του ότι σαν Βραχηνοί έχουμε επανειλημμένα αποδείξει πως μπορούμε πάρα πολλά και από μόνοι μας, ας κάνουμε λοιπόν ακόμη μια μεγάλη προσπάθεια και ο καθένας μας ας προσφέρει ό,τι μπορεί ώστε να κάνουμε το όνειρο πραγματικότητα. Πεποίθηση μου είναι ότι τα κελιά του Μοναστηριού μας θα αποτελέσουν πόλο ανάπτυξης του Δήμου Φουρνάς και της ευρύτερης περιοχής οπωσδήποτε αξίζει τον κόπο. Ας φανούμε αντάξιοι των μνημείων που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας.»
[Γράφει ο Παναγιώτης Ράντης (ένας από τους Μηχανικούς του έργου) στο περιοδικό « Η ΒΡΑΧΑ» στις 9-6-2005]
«Λίγα λόγια από τον αρχαιολόγο που επισκέφτηκε το Μοναστήρι της Βράχας» :
Στην εκδήλωση που έγινε 4/8/2006 στη Βράχα όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί Βραχηνοί και φίλοι παρουσιάστηκε από την συντονιστική και τεχνικοί επιτροπή η μέχρι τώρα πορεία των εργασιών και υπεύθυνος αρχαιολόγος της 7ης εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Μαϊλης Αθανάσιος παρουσίασε τα παρακάτω στοιχεία:
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Ο ναός του Σωτήρα στη Βράχα έχει το ίδιο σχέδιο με το Σωτήρα στην Ανατολική Φραγκίστα και τον παλιό ναό του Σωτήρα στη Δάφνη. Εκτός από τους παρακάτω ναούς μπορούμε να φέρουμε ως παραδείγματα ανάλογα μνημεία από την Ευρυτανία, όπως το καθολικό της Μονής Προυσσού, αλλά και την Παναγία της Στάνα στα Επινιανά. Αυτός ο τύπος εκκλησίας λέγεται αγιορείτικος τρίκογχος. Σ’ αυτόν τον τύπο εκτός από την κόγχη του Ιερού ανοίγονται 2 κόγχες στα βόρεια και νότια της εκκλησίας, οι οποίες ονομάζονται χοροί, επειδή μέσα στέκονταν οι ψάλτες.
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Η κτητορική επιγραφή του ναού μας πληροφορεί ότι η εκκλησία κατασκευάστηκε στα 1745, ενώ η ολοκλήρωση της τοιχογράφησης του ναού ολοκληρώθηκε στα 1753. Η ιστόρηση του ναού αποδίδετε σε μαθητές του κύκλου του Διονυσίου εκ Φουρνά. Στο καθολικό της Βράχας έχουμε την ανάπτυξη των 3 εικονογραφικών κύκλων, δηλαδή του Λειτουργικού του Χριστολογικού και του Αγιολογικού, έχοντας παράλληλα εμβόλιμα θέματα, που πηγάζουν από την επίδραση του Διονυσίου εκ Φουρνά. Η σύντομη παρουσίαση που επιχειρείτε εδώ, έχει ως σκοπό όχι την πλήρη παρουσίαση του εικονογραφικού προγράμματος, αλλά κάποιον ενδιφέροντων σκηνών.
Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας βρίσκεται η Πλατυτέρα. Στο στήθος φέρει τον Χριστό στον τύπο του Εμμανουήλ, τα χέρια της είναι ανοιχτά σε στάση Δέησης. Πλαισιώνεται από αρχαγγέλους σε δισκάρια. Στα άκρα της βρίσκονται η συντομογραφίες ΜΗΡ ΘΥ. Από κάτω τοποθετείται η σκηνή της Μετάδοσης/Μετάληψης των Αποστόλων. Στο κέντρο εμφανίζεται Αγία Τράπεζα με κιβώριο εκατέρωθεν αυτής εμφανίζεται 2 φορές ο Χριστός με αρχιερατική στολή μεταδίδοντας τα Δώρα στους μαθητές. Τόσο η θέση των τοιχογραφιών όσο και τα εικονογραφικά χαρακτηριστικά συμφωνούν με τις οδηγίες του Διονυσίου. Στον τρούλο του Βήματος εικονίζεται επιβλητικός ο Πατήρ σε μετάλλιο, που φέρεται από αγγέλους. Στο τύμπανο του β. Τοίχου εικονίζονται 2 σκηνές: Η Ανάσταση στον παραδοσιακό τύπο της Εις Άδου Καθόδου, που εικονίζει την κατάβαση του Χριστού στον Άδη και η σκηνή που αναγράφεται στην Ερμηνεία ως ο Χριστός φανείς εις την Μαγδαληνή (Μη μου άπτου). Η σκηνή αναφέρεται στην Ερμηνεία του Διονυσίου εκ Φουρνά. Κάτω από το τύμπανο εικονίζεται η Μεταφορά του Σώματος από τους Αρχαγγέλους, ένα θέμα από το Λειτουργικό κύκλο. Στην 3η ζώνη ιστορούνται 2 σκηνές. Η 1η αφορά το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας, ένα θέμα με δογματικό περιεχόμενο, που στρέφεται ενάντια στις αιρετικές θεωρίες του Άρειου. Στο κογχάριο της Πρόθεσης εικονίζεται ο δίκαιος Μελχισεδέκ… γέρων μακρυγένης, φορών με ιερατική Στολή και εις την κεφαλίν μίτραν, βαστάζων δίσκων έχοντα επάνω 3 άρτους. Η τοποθέτηση ενός προπάτορα της Π.Δ στο κογχάριο, ενώπιον του ιερέα ο οποίος τελεί εκεί τη Μυστική ευχή της Πρόθεσης, αποκτά μια συμβολική σημαία καθώς ο Εβραίος προπάτορας εμφανίζεται ως προεικόνιση του Χριστιανού ιερέα.
Στην 4η ζώνη υπάρχει το πιο πρωτότυπο θέμα του διακόσμου. Στον Α. τοίχο εικονίζεται ο Ιωνάς που ξερνάται από το κήτος. Ένα εικονογραφικό θέμα που αποτελεί πιθανώς έμπνευση του Διονυσίου. Ενώ στο β. Τοίχο εμφανίζεται γενειοφόρος μορφή χωρίς φωτοστέφανο που εκβράζεται από το στόμα κήτους και επιγράφεται ως Αρίων. Στο ν. τύμπανο του Βήματος εικονογραφείτε με τον παραδοσιακό τρόπο η Ανάληψη.
Στο κεντρικό τρούλλο δεσπόζει ο Παντοκράτορας στην 1η ζώνη εικονίζεται η Θεοτόκος, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και άγγελοι. Στη 2η ζώνη εικονίζονται οι προφήτες και στην 3η ζώνη 6 σκηνές από την ζωή του Χριστού. Η τελευταία διάταξη αποτελεί μια εικόνα πρωτοτυπία καυώς οι σκηνές αυτές συνήθως αποδίδονται στις κάμαρες του ναού.
Οι παραστάσεις των χορών έχουν τοποθετηθεί σε απόλυτη συμμετρία. Στο ημιθόλιο του Β. Χορού εικονίζεται η σφαγή των νηπίων. Η δραματικότητα της σκηνής επιτείνεται με τις βίαιες κινήσεις των στρατιωτών και την ταραχή των γυναικών. Η σκηνή πηγάζει από ιταλικά πρότυπα, μεταφέρεται από το Θεοφάνη στις εκκλησίες του Αγίου Όρους και καταγράφεται στην Ερμηνεία. Στην β ζώνη εικονίζονται 8 δισκάρια με μάρτυρες και στην 3η ζώνη εικονίζονται 6 μετωπικοί στρατιωτικοί άγιοι. Αντίστοιχα στο ημιθόλιο του ν. χορού ιστορείται η Μεταμόρφωση σε περίπτη θέση, σε μια σύνθεση που χαρακτηρίζεται από ισορροπία σε αντίθεση με την πολυπρόσωπη σκηνή της Βρεφοκτονίας που βρίσκεται απέναντί της. Οι 2 κατώτερες ζώνες ακολουθούν την αντίστοιχη διακόσμηση του β. Χωρού.
Στον τρούλο (φουρνικό) του νάρθηκα έχει απεικονιστεί η Παναγία στον εικονογραφικό τύπο του Επι συ Χαίρει. Η κυκλική επιγραφή «Επι σοι χαίρει κεχαριτωμένη πάσα η κτίσις αγγέλων το σύστημα ανθρώπων το γένος» περιτρέχει την περιφέρεια του δακτυλίου. Στην 2η ζώνη εικονίζεται ένθρονη Βρεφοκρατούσα, η Γέννηση του Χριστού, Προσκύνηση Γυναικών, Προσκύνηση Ανδρών και η εκδίωξη από τον παράδεισο. Η εικονογράφηση της 2ης ζώνης φαίνεται ότι πηγάζει τόσο από τους οίκους του Ακάθιστου όσο και από την περιγραφή των βιβλικών θεμάτων της Ερμηνείας. Τέλος στα σφαιρικά τρίγωνα εικονίζονται 4 ποιητές της εκκλησίες οι οποίοι διακρίθηκαν στην συγγραφή ύμνων της Παναγίας (Ι. Δαμασκηνός, Ιωσήφ ο ποιητής, Άγιος Θεοφάνης, Κοσμάς ο ποιητής) κατ’ αναλογία των Ευαγγελιστών του κ. Τρούλου.
Στο δ. τύμπανο πάνω από την κεντρική θύρα εικονίζεται στη συνηθισμένη της θέση η παράσταση της Κοίμησης, κατά την παραδοσιακή εικονογραφία εμπλουτισμένη με γραφικές λεπτομέρειες.
Τέλος στη Β.Δ γωνία ιστορούνται η 2 Δωρητές κρατώντας το ομοίωμα της εκκλησίας, ο ηγούμενος της Μονής Δαμασκηνός ο οποίος κρατά ποιμαντορική ράβδο και του Δημητρίου του προσκυνητή με την τυπική αμφίεση του άρχοντα της περιοχής. Στο δυτικό τοίχο ακριβώς κάτω από την Κοίμηση έχει τοποθετηθεί η κτητορική επιγραφή, έτσι ώστε ο πιστός βγαίνοντας από τον ναό να διαβάζει τα ονόματα των κτητόρων.
Οι ζωγράφοι της εκκλησίας δεν είναι γνωστοί. Ο Π. Βασιλείου υποθέτει ότι έγιναν από τους γνωστούς αγιογράφους Γεώργιο Γεωργίου και Γεώργιο Αναγνώστου μαθητές του Διονυσίου και αχώριστους συνεργάτες, που έχουν τοιχογράφηση πολλούς ναούς της Ευρυτανίας: Ταξιάρχες στο Μάραθο(1771), Μονή Προυσού(1785), Παναγία Δομνιανίτισσα(1787) και Αγία Τριάδα(1790).
«Φωτογραφικό υλικό από τις τοιχογραφίες εσωτερικά του Μοναστηριού»:
«Ο Πατήρ»
«Ο Χριστός φανείς εις την Μαγδαληνήν»
«Μελχισεδέκ»
« Η Κοίμηση της Θεοτόκου»
«Ο Ιωνάς» 
«Ο Αρίων»
«Η Ανάληψη»
«Ο Παντοκράτορας»
« Η σφαγή των ηπίων»
«6 μετωπικοί στρατιωτικοί άγιοι»
«Η Μεταμόρφωση»
«Η Παναγία»
« Οι 4 ποιητές»
« Οι 2 Δωρητές»
«Η κτητορική επιγραφή»
« Η Πλατυτέρα»
Έτος 2007:
Και έτσι «γεννήθηκε» κατά την παράδοση το Μοναστήρι μας, το οποίο έζησε και πέρασε πολλά. Μετά από τόσα χρόνια που στέκει εκεί μόνο και αβοήθητο, οι Βραχηνοί για άλλη μια φορά, αποφάσισαν να ενωθούν και να γυρίσουν το χρόνο λίγο πίσω, εκεί που το Μοναστήρι μας είχε φτάσει να είναι ολοκληρωμένο και να λειτουργεί κανονικά. Αφού μπόρεσε τότε να γίνει μεγάλο και τρανό μπορούμε και σήμερα όλοι μας να ξαναενωθούμε και να τα καταφέρουμε. Να δώσουμε ζωή, αγάπη (που την έχει χρόνια τώρα) και φροντίδα στο ιερό αυτό μνημείο, που μας το άφησαν κληρονομιά ανεκτίμητη οι πρόγονοί μας. Και έτσι γεννήθηκε η ιδέα της Αποκατάστασης των Κελιών και Επαναλειτουργίας της Μονής του Σωτήρος. Ξεκίνησε το όνειρο όλων μας να γίνεται ξαφνικά πραγματικότητα μετά από πολλές και βασανιστικές, θα λέγαμε, προσπάθειες. Ήδη μέσα στο 2006 ήρθαν αρχαιολόγοι και ερεύνησαν το Μοναστήρι μας. Βρήκαμε τα παλιά θεμέλια των κελιών και τώρα ήρθε η ώρα, πάνω από τα παλιά, να στηθούν τα σημερινά κελιά. Θα ξεκινήσουμε με την Αποκατάσταση της Δυτικής Πλευράς, καθότι οι εργασίες είναι πολλές και δαπανηρές και οι Βραχηνοί μας δεν τα διαθέτουν όλα αυτά τα χρήματα. Έγιναν πολλοί έρανοι και κάποιες δωρεές αλλά αυτά δεν φτάνουν. Έτσι αποφασίστηκε να ξεκινήσουμε και ας ελπίσουμε ότι με τα χρόνια θα βρεθούν τα χρήματα και έστω τα παιδιά μας ή τα εγγόνια μας θα το δούνε ολοκληρωμένο. Για όποιον θέλει και μπορεί να μας βοηθήσει να πραγματοποιηθεί αυτό το έργο και να καταφέρουμε να το δούμε τελειοποιημένο έτσι ώστε εμείς να το δώσουμε κληρονομιά, με την σειρά μας, στους απογόνους μας, υπάρχει Αρθ. Τραπέζης: 61066802 στην Εμπορική Τράπεζα,που μπορεί ο καθένας από εσάς να καταθέσει όποιο συμβολικό ποσό μπορεί.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
(τα παραπάνω από τους συντάκτες του site)
Αναρτήσεις
